Ο καρκίνος του προστάτη είναι η πιο συχνή κακοήθης νόσος στους άνδρες, αλλά οι παραδοσιακές διαγνωστικές εξετάσεις γι’ αυτόν έχουν βρεθεί στο… μικροσκόπιο της επιστημονικής κοινότητας για υπερδιάγνωση και συνεπακόλουθα υπερθεραπεία. Εξού και οι ειδικοί συνεχίζουν να αναζητούν επιπλέον διαγνωστικά «εργαλεία» που θα είναι ακόμη πιο αποτελεσματικά.

Για παράδειγμα, υπόνοιες για την παρουσία καρκίνου του προστάτη  εγείρονται όταν διαπιστωθεί αύξηση στα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα. Το αντιγόνο αυτό είναι μία πρωτεΐνη, η οποία αυξάνεται όταν διογκωθεί ο προστάτης για οποιονδήποτε λόγο και όχι μόνο λόγω καρκίνου (αυξάνεται, π.χ., και όταν ένας άνδρας έχει προστατίτιδα, καλοήθη υπερπλασία προστάτη, ύστερα από σεξουαλική επαφή κ.λπ.).

Επειτα ακολουθεί η δακτυλική εξέταση προστάτη, αλλά ούτε αυτή αρκεί για να τεθεί σίγουρη διάγνωση. Ετσι, έως πρότινος όλοι οι άνδρες με ύποπτα ευρήματα σε αυτήν, έπρεπε να κάνουν στη συνέχεια διορθρική βιοψία διά λεπτής βελόνης.

Ούτε αυτή όμως είναι από μόνη της τέλεια, παρότι καθοδηγείται από υπερήχους. «Η λήψη τυχαίων δειγμάτων από οποιονδήποτε άλλο συμπαγή όγκο (π.χ. στον μαστό) δεν είναι αποδεκτή. Εως πρότινος όμως δεν υπήρχε άλλη επιλογή στον καρκίνο του προστάτη. Το πρόβλημα αυτό έχει πλέον επιλύσει η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία η οποία χρησιμοποιείται (και) για να καθοδηγεί με ακρίβεια τη βιοψία στα ύποπτα σημεία του προστάτη», αναφέρει ο χειρουργός ουρολόγος δρ Ηρακλής Δ. Πούλιας, MD, PhD, τ. διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής ΕΕΣ, τ. πρόεδρος Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας.

Με τη μαγνητική. Η πολυπαραμετρική μαγνητική προστάτη παρέχει λειτουργικές πληροφορίες για τον αδένα, ενώ οι εικόνες της είναι εξαιρετικά λεπτομερείς, εξηγεί ο ειδικός. Ετσι αντανακλά τις βιολογικές ιδιότητες του προστατικού ιστού, ανιχνεύοντας με ακρίβεια τις εστίες που είναι ύποπτες για καρκίνο. Επιπλέον, μπορεί να ξεχωρίσει εάν ο προστάτης έχει διογκωθεί από άλλη αιτία (π.χ. από μία λοίμωξη ή από καλοήθη υπερπλασία), βοηθώντας τους ασθενείς να αποφύγουν μια βιοψία την οποία δεν χρειάζονται.

Μελέτη που είχε δημοσιευθεί πριν από λίγα χρόνια στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό The Lancet είχε δείξει ότι τη βιοψία μπορεί να αποφύγει το 27% των ανδρών με αυξημένο PSA, που υποβάλλονται σε πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία. Με τη βοήθεια της μαγνητικής καθορίζονται επίσης οι περιοχές που πρέπει να διερευνηθούν με τη βιοψία, η οποία πλέον γίνεται στοχευμένα.

Οι εικόνες της συμβάλλουν ακόμα στη λήψη της απόφασης για το αν θα προταθεί σε επιλεγμένους ασθενείς ενεργός παρακολούθηση. Η ενεργός παρακολούθηση συνίσταται σε συχνή (συνήθως ανά εξάμηνο) μέτρηση του PSA για να ελέγχεται αν υπάρχει εξέλιξη του όγκου. Σε περίπτωση που υπάρξει γρήγορη αύξηση του PSA σε ασθενή που κάνει ενεργό παρακολούθηση, η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία είναι η εξέταση επιλογής για να διερευνηθεί η αιτία της.

Κατά τον ίδιο τρόπο η εξέταση μπορεί να ανιχνεύσει πρώιμα και τυχόν υποτροπή του καρκίνου, σε ασθενείς που παρουσιάζουν αύξηση του PSA ύστερα από θεραπεία για τον καρκίνο τους. Μελέτη που είχε δημοσιευθεί το 2019 στο ιατρικό περιοδικό CMAJ είχε δείξει πως η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία έχει ακρίβεια 93% στη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη.

Λεπτομέρεια και ρομποτική. «Η λεπτομέρεια της πολυπαραμετρικής μαγνητικής τομογραφίας είναι τόσο μεγάλη ώστε μας επιτρέπει να ξεχωρίσουμε τον καρκίνο από όγκους, μάζες ή άλλες διαταραχές που επηρεάζουν όργανα και ιστούς γύρω από τον προστάτη (π.χ. ουροδόχος κύστη, ουρήθρα), προκαλώντας παρόμοια συμπτώματα. Επιπλέον μπορεί να μας δείξει και πόσο προχωρημένος είναι ο καρκίνος, απεικονίζοντας αν έχει εξαπλωθεί στους πυελικούς λεμφαδένες ή στα οστά της πυέλου», τονίζει ο κ. Πούλιας.

Η εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και πριν από μια ρομποτική εγχείρηση για αφαίρεση του καρκίνου, ώστε να καθοδηγηθεί το ρομπότ στο ακριβές σημείο του όγκου, αφήνοντας ανέπαφα τα νεύρα στην περιοχή. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται ο κίνδυνος παρενεργειών της εγχείρησης, όπως η στυτική δυσλειτουργία και η ακράτεια.

«Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία είναι μια απλή για τον ασθενή εξέταση, που εκτελείται όπως οι κλασικές μαγνητικές με έγχυση σκιαγραφικού. Σε συνδυασμό με τις άλλες εξετάσεις για τον προστάτη, έχει αλλάξει ριζικά το τοπίο της διάγνωσης του καρκίνου σε αυτόν, μειώνοντας στο ελάχιστο τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα που είχαμε μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Παρότι δεν αποτελεί πανάκεια, είναι ένα πολύτιμο, μη επεμβατικό και χωρίς ακτινοβολία εργαλείο, που βοηθά γιατρούς και ασθενείς», καταλήγει ο κ. Πούλιας.