Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 30%-50% των καρκίνων μπορεί σήμερα να προληφθεί με την αποφυγή παραγόντων κινδύνου – όπως είναι το κάπνισμα, το αλκοόλ και η κακή διατροφή – αλλά και με την εφαρμογή τεκμηριωμένων στρατηγικών πρόληψης.

Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως περίπου το 30% των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στη χρήση καπνού, στον υψηλό δείκτη μάζας σώματος, στην κατανάλωση αλκοόλ, στη χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών και στην έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και δρώντας απόλυτα ευθυγραμμισμένα με την επιστημονική κοινότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει 4 δισεκατομμύρια ευρώ για δράσεις για την πρόληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση του καρκίνου, όπως σημειώνει η Ελληνική Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας.  Εξάλλου, και όπως προσθέτουν οι ειδικοί της Εταιρείας με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 4 Φεβρουαρίου, ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. «Ετσι καθίσταται επιτακτική ανάγκη η ανάληψη πολλαπλών δράσεων για την ολιστική αντιμετώπιση του καρκίνου από την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση μέχρι τη βέλτιστη θεραπευτική αντιμετώπιση αλλά και τη φροντίδα της ποιότητας ζωής των ασθενών και των επιβιωσάντων από καρκίνο».

Προσυμπτωματικός έλεγχος

Η πρόσβαση σε προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου μπορεί να συμβάλει στην έγκαιρη διάγνωση και βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας, όπως σημειώνουν σε κοινό άρθρο τους οι καθηγητές του ΕΚΠΑ, Μιχάλης Λιόντος, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και Θάνος Δημόπουλος και οι παθολόγοι-ογκολόγοι, Μαρία Καπαρέλου και Μαγδαληνή Μήγκου. Και προσθέτουν ότι τέτοια προγράμματα είναι πλέον διαθέσιμα στην Ευρώπη για μια σειρά νεοπλασμάτων και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνουν:

n Τη διενέργεια μαστογραφίας κάθε δύο χρόνια για τις γυναίκες ηλικίας 50 έως 69 ετών, ενώ επιπλέον προτείνεται η επέκταση του ελέγχου στις γυναίκες 45 έως 74 ετών.

n Τον έλεγχο για παρουσία DNA του ιού του ανθρώπινου θηλώματος (HPV) ως μέσο προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας, που θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 5 έτη για όλες τις γυναίκες ηλικίας 30 έως 65 ετών.

n Τον ποσοτικό ανοσοχημικό έλεγχο των κοπράνων για παρουσία αιμοσφαιρίνης για όλα τα άτομα ηλικίας 50 έως 74 ετών ως αρχική μέθοδο ελέγχου για τον καρκίνο παχέος εντέρου και την παραπομπή όσων έχουν θετική δοκιμασία σε διενέργεια κολονοσκόπησης.

Επιπλέον και σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς, προτείνεται από διάφορες επιστημονικές οργανώσεις και διερευνάται και στην Ευρώπη η εφαρμογή του προσυμπτωματικού ελέγχου:

n για τον καρκίνο του πνεύμονα με τη διενέργεια ετησίως χαμηλής δόσης αξονικής θώρακος για όλους τους καπνιστές ή όσους έχουν διακόψει το κάπνισμα για λιγότερο από 15 έτη και έχουν ηλικία 50 έως 80 ετών.

n Για τον καρκίνο του προστάτη με τη χρήση της μέτρησης του PSA σε συνδυασμό με μαγνητική τομογραφία προστάτη.

Υπενθυμίζεται ότι στη χώρα μας, σήμερα, τρέχουν δωρεάν προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για την πρώιμη ανίχνευση τριών, ιδιαίτερα συχνών, τύπων καρκίνου: του καρκίνου του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου. Σύμφωνα, δε, με την αναπληρώτρια υπουργό Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη, εάν αθροίσει κανείς τους αριθμούς των πολιτών που υποβλήθηκαν σε αυτές τις στοχευμένες εξετάσεις εντοπίζοντας ύποπτα ευρήματα, διαπιστώνει πως «έχει ήδη σωθεί μια ολόκληρη πόλη».

Μία μάχη για τη ζωή χωρίς κάπνισμα

Ενα από τα βασικά μηνύματα αυτής της ημέρας είναι η ανάγκη μείωσης των παραγόντων κινδύνου, με το κάπνισμα να αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο της αντικαρκινικής στρατηγικής, τονίζει από την πλευρά της η δρ Σταματούλα Τσικρικά, πρόεδρος της Ομάδας Προαγωγής Υγείας, Ιατρικής Εκπαίδευσης και Διακοπής Καπνίσματος Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, πρόεδρος της Ενωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας.

«Είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι τόσο το ενεργό όσο και το παθητικό κάπνισμα αποτελεί μία από τις αιτίες εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα, ενώ σχετίζεται άμεσα και με άλλες μορφές καρκίνου. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περίπου το 22% των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στη χρήση καπνού. Ο καπνός περιέχει περισσότερες από 7.000 χημικές ουσίες, εκ των οποίων τουλάχιστον 70 είναι γνωστές καρκινογόνες ουσίες. Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και νεοπλασιών είναι άμεση και ισχυρή, με τους καπνιστές να έχουν πολλαπλάσια πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου σε σχέση με τους μη καπνιστές».

Οι κυριότερες μορφές καρκίνου που σχετίζονται με το κάπνισμα περιλαμβάνουν:

n Καρκίνο του πνεύμονα

n Καρκίνο του στόματος και του λάρυγγα

n Καρκίνο του οισοφάγου

n Καρκίνο της ουροδόχου κύστης

n Καρκίνο του παγκρέατος.

Συνεπακόλουθα, «η διακοπή του καπνίσματος είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου, αλλά και για τη βελτίωση της συνολικής υγείας. Το ζήτημα όμως είναι ότι η διακοπή του καπνίσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι ισχυρή και συχνά απαιτεί ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη. Εδώ ακριβώς, έρχονται να διαδραματίσουν έναν καθοριστικό ρόλο τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος με εξειδικευμένες τεχνικές απεξάρτησης και τεκμηριωμένη επιστημονική γνώση», εξηγεί η δρ Τσικρικά.

Και συνεχίζει: «Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου 2025 είναι μια ευκαιρία για στοχασμό και δράση για όλους μας, αλλά και για τους καπνιστές. Το κάπνισμα παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της Δημόσιας Υγείας και ένας από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να είναι δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη. Με τη σωστή καθοδήγηση, τη φαρμακευτική αγωγή και την υποστήριξη από ειδικούς, κάθε καπνιστής μπορεί να κάνει το βήμα προς μια ζωή χωρίς καπνό. Και κάθε βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι ένα βήμα προς έναν κόσμο με λιγότερο καρκίνο, καλύτερη υγεία και μακροζωία».

Ο ρόλος της διατροφής

Η κακή διατροφή αποτελεί επίσης επιβαρυντικό παράγοντα, όπως προειδοποιούν σε κάθε ευκαιρία οι ειδικοί και επιβεβαιώνουν οι μελέτες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κύριοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη του καρκίνου του στομάχου είναι η λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (H.pylori), η κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.

Επιπλέον και όπως προκύπτει από σχετικές μελέτες διατροφικοί παράγοντες όπως η χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και η υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων ευθύνονται επίσης ως έναν βαθμό. Αντιστρόφως ανάλογα, η προσθήκη περισσότερων λαχανικών και φρούτων στη διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου κατά 37%, ενώ η μείωση της κατάχρησης αλκοόλ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κατά 39%.

Η απομάκρυνση από ωφέλιμες διατροφικές συνήθειες, όπως αυτές που εδράζονται στη Μεσογειακή Διατροφή, έχει όμως ενοχοποιηθεί και για τον καρκίνο του παχέος εντέρου που δυστυχώς πλέον απασχολεί και άτομα νεότερης ηλικίας.

Αναλυτικότερα και όπως τονίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, καθηγητής Ιωάννης Καραϊτιανός, η μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου σε νέα άτομα εντοπίζεται στον καρκίνο του μαστού, των πνευμόνων και του πεπτικού συστήματος, δηλαδή καρκίνο παχέος εντέρου, παγκρέατος, στομάχου και χοληφόρων, αλλά και του ουροποιητικού καθώς και της μήτρας και των ωοθηκών.

Στις ΗΠΑ, μεταξύ 2010-2019, διαγνώσθηκαν 562.145 ασθενείς με πρώιμη έναρξη καρκίνου (μέχρι 49 ετών) και οι περισσότερες ήταν γυναίκες. Τα αίτια αυτής της αύξησης δεν είναι ακόμα σαφή, ωστόσο παράγοντες όπως η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, το αλκοόλ και η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων και κόκκινου κρέατος ενοχοποιούνται.